Το έργο του J. A. HobsonΙμπεριαλισμός. Μια μελέτη, που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1902, θεωρείται ακόμα, παρά την πάροδο ενός και πλέον αιώνα, η κλασική συμβολή για τη μελέτη του φαινομένου, την οποία και εγκαινιάζει.
Εστιάζοντας στη Βρετανική Αυτοκρατορία της περιόδου αλλά και στη ραγδαία επέκταση της κεφαλαιοκρατίας στην Αφρική και στην Ασία στην καμπή του 20ού αιώνα, η ανάλυση του Hobson αφενός επιχειρεί να διερευνήσει τους πολιτικοοικονομικούς μηχανισμούς που καθιστούν εφικτή και επιθυμητή την ιμπεριαλιστική πολιτική, και αφετέρου συγκεντρώνει το κριτικό ενδιαφέρον του στις επιπτώσεις μιας τέτοιας πολιτικής τόσο στο εγχώριο πολιτικό σύστημα όσο και στις διεθνείς σχέσεις.
Το επιχείρημα του Hobson διαρθρώνεται με ρητά κριτική διάθεση και αποτελεί μια παραδειγματική αποτύπωση της κρίσης του κλασικού φιλελευθερισμού και της πολιτικής υπέρβασής του προς την προοπτική ριζοσπαστικών κοινωνικών μεταρρυθμίσεων.
Το έργο του Hobson, παρά τις κριτικές ενστάσεις που έχουν διατυπωθεί έναντί του στη διάρκεια του 20ού αιώνα, παραμένει η πρώτη καθοριστική συμβολή στην εξέταση του φαινομένου του ιμπεριαλισμού και μείζονα επιρροή σε όλες σχεδόν τις μαρξιστικές θεωρίες του φαινομένου έως και τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Το έργο μέχρι σήμερα δεν είχε μεταφραστεί ποτέ στην ελληνική γλώσσα, είναι όμως γνωστό εξαιτίας της επίδρασης που άσκησε κατά κύριο λόγο, αν και όχι αποκλειστικά, στις αντίστοιχες μαρξιστικές θεωρίες του ιμπεριαλισμού της περιόδου όπως του Λένιν, της Λούξεμπουργκ κ.ά. που ανέλυσαν και αξιοποίησαν την μελέτη αυτή του Hobson για τις επεξεργασίες, τις θέσεις και τα έργα τους.
Ο John Atkinson Hobson (1858-1940) υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους οικονομικούς και κοινωνικούς επιστήμονες της Μεγάλης Βρετανίας. Το έργο του εκτείνεται σε όλο το μήκος των κοινωνικών επιστήμων από την κοινωνιολογία, την πολιτική επιστήμη, τις διεθνείς σχέσεις έως την οικονομική επιστήμη. Θεωρείται μια επιστημονικά ετερόδοξη μορφή καθώς αντιπαρατέθηκε στην κυρίαρχη αντίληψη της εποχής του περί της αυτονομίας της οικονομικής επιστήμης, η οποία υπό την επιρροή και καθοδήγηση του Alfred Marshall οδήγησε στη θεμελίωση των νεοκλασικών οικονομικών.
Οι εργασίες του γύρω από τη φύση της ανεργίας, η διαμόρφωση μιας θεωρίας υποκατανάλωσης ως βασικής αιτίας των κεφαλαιοκρατικών κρίσεων καθώς και η αντίληψή του περί της αναγκαιότητας μιας αυξανόμενης κρατικής παρέμβασης προς επίλυση των ανισορροπιών της κεφαλαιοκρατικής οικονομίας αποτελούν ουσιώδη στοιχεία μιας ριζοσπαστικοποίησης του κλασικού φιλελεύθερου προγράμματος προς την κατεύθυνση της σοσιαλδημοκρατίας ενώ θεωρούνται προάγγελοι της επονομαζόμενης Κεϋνσιανής επανάστασης στην επιστήμη των οικονομικών.
Ο Χόμπσον υποστήριξε ότι οι κοινωνικές μεταρρυθμίσεις θα μπορούσαν να θεραπεύσουν τη διεθνή ασθένεια του ιμπεριαλισμού αφαιρώντας τα οικονομικά της θεμέλια. Θεωρούσε ότι η κρατική παρέμβαση μέσω της φορολογίας θα μπορούσε να ενισχύσει την ευρύτερη κατανάλωση, να δημιουργήσει πλούτο και να ενθαρρύνει μια ειρηνική πολυμερή παγκόσμια τάξη.
Η εργασία του Ιμπεριαλισμός. Μια μελέτη διακρίνεται από το σύνολο του πολυδιάστατου έργου του, τόσο λόγω του ότι αποτέλεσε την ιστορικά πρώτη συστηματική έρευνα του εν λόγω φαινομένου όσο και εξαιτίας της επίδρασης που άσκησε κατά κύριο λόγο, αν και όχι αποκλειστικά, στις αντίστοιχες μαρξιστικές θεωρίες του ιμπεριαλισμού της περιόδου όπως του Λένιν, της Λούξεμπουργκ κ.ά.
2024 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΨΜ
