Μια ιστορική έρευνα-μελέτη για τις διώξεις των Ελλήνων κομμουνιστών στην ΕΣΣΔ 1937-1938
Ο Μιχάλης Μπεζεντάκος τραγουδήθηκε από πολλές γενιές και έγινε θρύλος για κάθε λαϊκό αγωνιστή στην Ελλάδα, από την προπολεμική περίοδο μέχρι και σήμερα. Με αφετηρία την τραγική του ιστορία, που φωτίζεται πλέον με την μελέτη των αρχείων και των προσωπικών φακέλων του από τα -εν πολλοίς άγνωστα μέχρι σήμερα - πρώην σοβιετικά αρχεία, ένα νέο βιβλίο που θα κυκλοφορήσει πολύ άμεσα από τις εκδόσεις ΚΨΜ επιχειρεί να αναδείξει το δράμα των Ελλήνων κομμουνιστών που είτε φυγαδεύθηκαν από την Ελλάδα προς την ΕΣΣΔ, είτε διέμεναν εκεί κατά τη δεκαετία του 1930.
Μέσα από την ιστορική έρευνα που παρουσιάζεται στο νέο βιβλίο του ιστορικού και ερευνητή Νίκου Παπαδάτου, αναλύονται επιπλέον οι περιπτώσεις και άλλων αγωνιστών όπως του Ανδρόνικου Χαϊτά (Σιφναίου), του Κώστα Καρακόζοφ (Ευτυχιάδη), του Γιάννη Τσαγγαράκη (Τόμοφ), του Αβραάμ Βρεττού (Δερβισόγλου), του Παύλου Οσμάνη (Δουλγέρη), του Διονύση Πυλιώτη, του Απόστολου Κλειδωνάρη, του Αλέξανδρου Κουρουκλή και άλλων.
Με οδηγό και βασικό υλικό έρευνας την πληθώρα πρωτογενών ιστορικών πηγών και αρχείων που περιέχονται στο βιβλίο από τα πρώην σοβιετικά αρχεία (σημερινά Αρχεία της Ρωσικής Ομοσπονδίας) - η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων βλέπουν για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας - ο συγγραφέας επιχειρεί την έκθεση των πολυπαραγοντικών αιτιών του προβλήματος της βίας -στη συγκεκριμένη πολυτάραχη χρονική περίοδο- στην πρώην Σοβιετική Ένωση, με σκοπό να αναδειχθούν οι πραγματικές διαστάσεις των γεγονότων και να τοποθετηθούν μέσα στα ιστορικά και συνολικά πλαίσια των διεθνών και εσωτερικών εξελίξεων, προκειμένου να αποφευχθούν οι κάθε λογής υπεραπλουστευτικές ερμηνείες για τα γεγονότα και γενικότερα την περίοδο των τελευταίων ετών της δεκαετίας 1930 στην ΕΣΣΔ.
Το βιβλίο αναδεικνύει πραγματολογικές μικροϊστορικές πτυχές προσωπικών υποθέσεων Ελλήνων, που συνδέονταν άμεσα με τα ελληνικά πολιτικά ζητήματα, επιχειρώντας να συσχετίσει, υπό το πρίσμα της παράθεσης συγκεκριμένων υποθέσεων εργασίας, το συγκεκριμένο πρόβλημα με τα μακροϊστορικά δεδομένα της περιόδου των Εκκαθαρίσεων στην ΕΣΣΔ (1937-1938). Η παρούσα μελέτη συσχετίζει το ελληνικό ζήτημα με τα ακανθώδη ζητήματα της σχετικά πρόσφατης σοβιετικής ιστορίας: το πολύπλευρο ζήτημα της βίας, οι πολυεπίπεδες αναλύσεις και οι προσεγγίσεις επί του ζητήματος της φύσης του σοβιετικού πολιτικού συστήματος, θέματα που εξακολουθούν να αποτελούν αντικείμενο επιστημονικής και ιστορικής έρευνας, είναι ορισμένα μόνο από τα ζητήματα που θίγει η μελέτη του Νίκου Παπαδάτου.
Το νέο βιβλίο χωρίς να επικεντρώνεται και να περιορίζεται σε επιμέρους πολιτικά ζητήματα στον Ελλαδικό χώρο, όπως αυτά αναφέρονται και αναδεικνύονται μέσα από το αρχειακό υλικό των υποθέσεων που αναλύονται, φιλοδοξεί να αποτελέσει το έναυσμα ενός γόνιμου διαλόγου - επί τη βάσει πραγματολογικών αντικειμενικών αρχειακών τεκμηρίων - αναφορικά με την ανωτέρω ταραχώδη ιστορική περίοδο αλλά και τη σταδιακή –πλην όμως πλήρη- ιστορική αποκατάσταση των Ελλήνων οι οποίοι ανεξάρτητα από την έκβαση του αγώνα τους, θυσιάστηκαν στην πάλη κατά του φασισμού και του ναζισμού, πριν από το ξέσπασμα του Δεύτερου Παγκοσμίου πολέμου.
Το βιβλίο θα κυκλοφορήσει τον Οκτώβριο και περιέχει μεγάλο όγκο εγγράφων και φακέλων των πρώην σοβιετικών αρχείων, πλήρως μεταφρασμένων και αυτούσιων.
(στην αρχική φωτογραφία, επάνω: Ενημέρωση του Υπουργείου Κρατικής Ασφάλειας (МВД) προς τη Γενική Εισαγγελία της Μόσχας για την κομμουνιστική δράση του Μιχάλη Μπεζεντάκου. Οι πληροφορίες προέρχονται από τη δράση της НКВД στο Παρίσι τη δεκαετία του 1930 και προωθούνται για ενημέρωση της Εισαγγελίας το 1958. Στην δεύτερη φωτογραφία στη μέση του άρθρου: Πρωτοσέλιδο του Ριζοσπάστη, 5/3/1932 που δημοσιεύει την είδηση απόδρασης του Μ. Μπεζεντάκου)
Το γνωστό τραγούδι που χιλιοτραγουδήθηκε, με στίχους που αναφέρονται στην απόδραση του Μιχάλη Μπεζεντάκου από τις φυλακές Συγγρού το 1932:
Οι αστοί τρομάξανε
και κάστρα φτιάξανε
να χτίσουν τα παιδιά
των εργατών
Μα αυτοί με μια γροθιά
σπάζουνε τα δεσμά
τα καστρα καταργούνε
των αστών
Και μες στο καρναβάλι
οι αστοί την πάθαν παλι
ο Μπεζεντάκος μας
άφησε γεια,
Παντού τρεξίματα
τηλεγραφήματα
πάλι ραπίσματα
απ’ την εργατιά
Τον πήγανε κλεισμένο
διπλόμανταλωμένο
να τον δικάσουνε
σε θάνατο
Μα αυτός τρυπάει τον τοίχο
χωρίς κανέναν ήχο
και βρίσκουν κούτσουρο
στο θάλαμο
Στ’ άχυρα ψάχνουνε
ψύλλους για να βρούνε
ζητούν τον ένατο
απ’ τους οχτώ
Μ’ αυτοί είναι μακριά
εβίβα βρε παιδιά
ζήτω το Κόμμα μας
το εργατικό
